Pragnąc ułatwić Wędrującym 🙂 zrozumienie czy też przypomnienie znaczenia terminów rzadko używanych będziemy w tym miejscu dodawać nowe hasła.
SŁOWNICZEK NA WIELKI POST
ŚRODA POPIELCOWA, POPIELEC, WSTĘPNA ŚRODA
Pierwszy dzień wielkiego postu to uroczystość przede wszystkim religijna. Podniosły, smutny nastrój udziela się każdemu. Idziemy do kościoła z zamiarem uklęknięcia przed ołtarzem, aby ksiądz posypał głowę popiołem. „Z prochu powstałem i w proch się obrócisz” wypowiada kapłan na każdym… Szczególny rodzaj demokracji. Symbol pokuty – szary proch – na swoje głowy przyjmowali i królowie i żebracy. Wobec Boga wszyscy jesteśmy równi. Wobec śmierci – również.
Popiół pochodzi ze spopielonej palmy z Niedzieli Palmowej, Kwietnej Niedzieli.
Środa popielcowa otwiera cykl czterdziestu dni postu.
W pierwszych wiekach wielki post obejmował tylko Wielki Piątek i Wielką Sobotę. W III wieku poszczono już cały tydzień, zaś na początku IV wieku, na pamiątkę czterdziestodniowego postu Jezusa na pustyni oraz czterdziestu lat wędrowania Izraelitów po ucieczce z Egiptu, został przedłużony do czterdziestu dni. Niedziele, jako dni świąteczne, nie były nigdy do niego wliczane.
DROGA KRZYŻOWA
Tradycja odprawiania Drogi Krzyżowej powstała w Jerozolimie. W Średniowieczu rozpowszechnili ją Franciszkanie. Oprowadzając pątników zatrzymywali się przy stacjach przedstawiających historię śmierci Jezusa. Liczbę czternastu stacji ustalono w XVII wieku. W kościołach katolickich droga krzyżowa przedstawiana jest w obrazach lub rzeźbach rozmieszczonych na ścianach bocznych świątyni. Stacje drogi krzyżowej to nie tylko odtworzenie wydarzeń z ostatnich dni Chrystusa. Mają one również swoją bogatą symbolikę.
Stacje DROGI KRZYŻOWEJ:
I Jezus na śmierć skazany
II Jezus bierze krzyż na ramiona
III Jezus opada po raz pierwszy
IV Jezus spotyka Matkę swoją
V Szymon Cyrenejczyk pomaga nieść krzyż Jezusowi
VI Weronika ociera twarz Jezusowi
VII Jezus upada po raz drugi
VIII Jezus pociesza płaczące niewiasty
IX Jezus upada po raz trzeci
X Jezus z szat obnażony
XI Jezus do krzyża przybity
XII Śmierć Jezusa na krzyżu
XIII Jezus z krzyża zdjęty
XIV Jezus złożony do grobu
ADWENT – łac. Adwentus – przyjście – w kościołach katolickich okres od nieszporów czwartej poprzedzającej Święta Bożego Narodzenia niedzieli do 24 grudnia.
W okresie adwentu kapłan zakłada do Mszy świętej szaty w kolorze fioletowym, symbolizującym pokutę i przygotowanie się do jednego z najważniejszych świąt: pojednania z Bogiem i ludźmi. Adwent to także czas oczekiwania na powtórne przyjście Jezusa Chrystusa.
ALLELUJA – Alleluja, czyli wychwalajcie Pana – starotestamentowy zwrot nawołujący do głoszenia chwały Jahwe.
„Alleluja! Słowo to stało się modlitewną aklamacją kończącą modlitwy brewiarzowe, a w liturgii Maszy świętej trzykrotnie powtórzone występuje przed i po czytaniu Ewangelii.
Żyw już jest śmierci Zwyciężyciel,
dziś z grobu swego powstaje,
Chrystus nas grzesznych wybawiciel.
Wieczny nam żywot nastaje” – to stara pieśń wielkanocna.
Wesołego Alleluja – życzymy sobie tradycyjnie z okazji Wielkanocy.
A także kolorowych pisanek, smacznego jajka i mokrego dyngusa.
Św. Andrzej (30 listopada – początek roku kościelnego) był rybakiem w Betsaidzie Galilejskiej.
‘Idąc kiedyś Wzdłuż Morza Galilejskiego, zobaczył Jezus dwóch braci: Szymona zwanego Piotrem i Andrzeja, jego brata, jak zarzucali sieć w morze; byli bowiem rybakami. I powiedział do nich: chodźcie ze Mną,a Ja sprawię, że będziecie łowić ludzi. A oni zostawiwszy sieci swe na miejscu, poszli za Nim. (Mt 4, 18-20)
BARANEK – to jeden z głównych symboli Chrystusa Zmartwychwstałego.
Rozumienie Jezusa jako Baranka Ofiarnego wywodzi się od słów św.Jana Chrzciciela:
„Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata” (J1, 29)
Baranek z nimbem krzyżowym wokół głowy i chorągiewką triumfalną, jest symbolem zarazem ofiary i zwycięstwa.
Zwyczaj ustawiania baranka na stole wielkanocnym wprowadził w 1370 r. papież Urban V.
W Polsce „Agnuszek” rozpowszechnił się w XVII wieku.
BOŻE NARODZENIE – 25 grudnia
Wybór dat świąt Bożego Narodzenia nie jest przypadkowy. Święto chrześcijańskie miało być przeciwwagą obchodzonego w tym czasie w Rzymie Dies Natalis Solis Invicti – Dnia Narodzin Niezwyciężonego Słońca.
Warunki przyjęcia Sakramentu CHRZTU:
Rodzice dziecka i rodzice chrzestni mają obowiązek udziału w mszy św., która poprzedza udzielenie sakramentu chrztu dziecka.
Uwaga: Obecność na mszy św. zastępuje nauki dla rodziców i chrzestnych
CIASTA – Na Boże Narodzenie: na stole podczas Kolacji Wigilijnej jak i podczas Świąt królują ciasta ciężkie, ciemne, słodkie. A więc smakowite pierniki, makowce, ciasta czekoladowe i strucle jabłkowe.
Na Wielkanocny stół – zgodnie z Tradycją – podajemy ciasta lekkie, białe, słodkie. A więc puszyste baby, cieniutkie mazurki, przepyszne serniki.
„Do trzech garncy mąki trzy kopy jaj bez Białków, mleka dwie kwarty, drożdży wierzchowych pół kwarty…” – to początek receptury z sekretów kulinarnych kuchni staropolskiej. Trudno sobie wyobrazić stół wielkanocny bez baby drożdżowej – jedynego wypieku, jaki z polskiej kuchni przejęli Francuzi.
Kolejnym tradycyjnym polskim ciastem wielkanocnym jest mazurek – koniecznie z marmoladą, z bakaliami i lukrową lub kajmakową polewą.
Z Kresów Wschodnich przywędrowała pascha – deser na zimno przygotowany z twarogu, śmietany i bakalii.
Na Śląsku na stole są drożdżowe kołacze, krepliki czyli pączki z cukrem pudrem i buchta z mąki razowej.
EUCHARYSTIA – dziękczynienie – wdzięczność okazywana Bogu za wszystkie dary.
GODY, Godowe święto, Szczodre Gody – pradawne święto Słowian okres od Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli
JAJKO od zarania dziejów i w nieomal wszystkich kulturach jest symbolem płodności, oraz nowego, rodzącego się na wiosnę życia; początku. Od jajka czyli ab ovo – rzymianie rozpoczynali uczty.
Symbolikę tę przyjęło chrześcijaństwo, łącząc ją ze Zmartywychwstaniem Chrystusa.
KARNAWAŁ, ZAPUSTY – okres od Trzech Króli do wtorku przed środą Popielcową
KOLĘDA – duszpasterska wizyta kapłana w domu parafian związana z błogosławieństwem dla rodziny i domostwa. W Kościele Polskokatolickim ksiądz odwiedza tylko tych wiernych, którzy osobiście Go zaproszą do swojego domu.
KOŚCIÓŁ KATOLICKI – jako jeden i święty – jest również katolicki. Jedność i świętość poświadczone są przez Nowy Testament, natomiast „katolickość” jest pojęciem wywodzącym się z tradycji wczesnego kościoła, tkwi w myśli patrystycznej.
W tekście przyjętym przez Komisję Prawosławno-Starokatolicką: III/1 Istota i przymioty kościoła, czytamy:
„Kościół jest katolicki, ponieważ Chrystus, który jest jego Głową, jest Panem wszechrzeczy.
Kościół powołano do głoszenia Ewangelii na całym świecie, i prawowiernie przekazuje, i tego strzeże, co zawsze, co wszędzie, co przez wszystkich było wyznawane (św.Wincenty z Lerynu)
Słowo „katolicki” pochodzi od słów greckich „według” i „całość”, a więc „według całości”,
W przeciwieństwie do tego, co jednostkowe. Katolickość kościoła to wszechwspólnota.
KURCZĘ I KOGUT – Kurcze jest ściśle związane z symboliką jajka – i podobnie jak ono – oznacza nowe życie; wzrastanie nowego życia. Powiedzenie galicyjskie z XIX wieku brzmi: „wstał z grobu (Chrystus) jak z jaja kurczę”.
Żółty kolor wiązany jest ze Słońcem, symbolizuje światło, wieczność i odradzanie się.
Z kolei kogut, oznajmujący nadejście dnia, był od zawsze symbolem przezwyciężenia ciemności, a także znakiem płodności, urodzaju i sił witalnych.
Dawny obyczaj ludowy nakazywał w Poniedziałek Wielkanocny chodzić z „kurkiem po dyngusie”.
Wożony na dwukołowym czerwonym wózku ptak, nakarmiony wcześniej ziarnem namoczonym w spirytusie – głośno piał. Z czasem żywego koguta zaczęto zastępować drewnianym lub glinianym
LANY PONIEDZIAŁEK – Śmigus-dyngus zwany także oblewanką albo polewanką, wywodzi się z pogańskich ceremonii przebudzenia, oczyszenia na wiosnę i przeganiania zimy. Jego pierwowzorem był słowiański obrzęd oblewin mający zapobiegać chorobom i sprzyjać płodności.
Na wsiach dziewczęta w Wielki Poniedziałek były obficie oblewane wodą. Przemoczenie stanowiło dowód, że dziewczyna cieszyła się powodzeniem, ale było też wróżbą zapowiadającą dobry urodzaj dla jej rodziców.
Delikatnie dyngus wyglądał w miastach i na dworach: tu amanci polewali wybranki wodą różaną lub inną pachnącą wodą.
Dyngowanie i śmigus początkowo były osobnymi zwyczajami. „Śmigus oznaczał smaganie na szczęście brzozowymi lub wierzbowymi witkami. W XV-wiecznych materiałach synodu diecezji poznańskiej znalazło się natomiast takie zalecenie:
„Zabraniajcie aby w drugie i trzecie święto wielkanocne mężczyźni kobiet, a kobiety mężczyzn nie ważyli się napastować o jaja i inne podarki, co pospolicie się nazywa dyngować, ani do wody ciągnąć”.
Dawniej młodzi ludzie chodzili po domach po dyngusie, zbierając od gospodyń datki – głownie jajka i wędliny. W małopolskie wsi Dobra koło Limanowej do dziś o datki proszą dziady śmig ustne – owinięci w słomę przebierańcy w futrzanych maskach. Gestykulują, trąbią na blaszanych rożkach i oblewają gospodarzy woda.
Warunki przyjęcia Sakramentu MAŁŻEŃSTWA:
– obowiązkowe uczestnictwo narzeczonych i świadków w trzech mszach św. poprzedzających
sakrament małżeństwa
– spowiedź św (ogólna) narzeczonych i świadków
– sakrament małżeństwa połączony z liturgią mszy św. i sakramentem eucharystii
Uwaga: uczestnictwo w mszach św. jest nauką przedmałżeńską.
MATKI BOSKIEJ GROMNICZNEJ – ŚWIĘTO OFIAROWANIA PAŃSKIEGO – 2 lutego
NIEDZIELA PALMOWA – nazywa się także Kwietną. To pierwszy dzień Wielkiego Tygodnia upamiętniający przybycie Jezusa do Jerozolimy. Na pamiątkę tego wydarzenia wierni przynoszą na poranną Mszę Św. palmy do poświęcenia, a później uczestniczą w uroczystej procesji.
W Średniowieczu ważnym elementem takiej – scentralizowanej procesji była umieszczona na drewnianej platformie drewniana figura przedstawiająca Jezusa na osiołku. Niekiedy rolę Jezusa odgrywał kapłan lub szczególnie zasłużony obywatel, jadący na żywym osiołku.
Dziś obyczaj obwożenia Jezuska Palmowego (zwanego także Lipowych, Dębowym lub Osiołkiem Palmowym) kultywowany jest w Tokarni i rekonstruowany w Szydłowcu.
Z kolei w niektórych wsiach podkrakowskich (m.in. w Babicach, Zielonkach i Trojanowicach) odbywają się w Niedzielę Palmową tzw. Pucheroki. Obyczaj ten wywodzi się z dawnych kwest żakowskich. Młodzi chłopcy w stożkowatych czapkach z twarzami usmolonymi sadzą, chodzą od domu do domu z przyśpiewkami i życzeniami zbierając datki.
NOWY ROK – ŚWIĘTEJ BOŻEJ RODZICIELKI – 1 stycznia
Od II w. p.n.e. dzień 1 stycznia był początkiem rzymskiego roku urzędniczego, a od 46 r. p.n.e. również roku prywatnego. W tymże roku Juliusz Cesar wprowadził kalendarz nazwany od jego imienia juliańskim. Był on tak skonstruowany, że data równonocy wiosennej (służąca do obliczenia Dnia Wielkanocy) przesuwała się stale o jeden dzień na każde 128 lat. Od 325 r. do XVI w. przesunięcie wynosiło już 10 dni. Stało się to przyczyną reformy, w wyniku której 15.10.1582 r. wprowadzono kalendarz gregoriański (za sprawą papieża Grzegorza XIII). W celu usunięcia różnicy 10 dni – po dacie 15.10.1582
W starożytności 1 stycznia obchodzono święto Janusa. Uroczystość bardzo żywiołowa o symbolice erotycznej. Mieszkańcy Galii i Hiszpanii – wyznawcy Chrystusa – ogłosili dzień 1 stycznia – dniem pokuty jako zadośćuczynienie za panujące w tym dniu obyczaje.
W Cesarstwie Niemieckim od 1510 r. dzień 1 stycznia był dniem Nowego Roku, we Francji świętem od 1580 r. w Polsce od 1630 r., w Rosji od 1700 r., w Anglii od 1790 r.
Pius Xi w 1931 r. ustanowił Święto Bożej Rodzicielki na dzień 11 października. Reforma
Reforma liturgiczna w roku 1969 nie zniosła tego święta, ale podniosła je do rangi uroczystości nakazanych i przeniosła na 1 stycznia.
Święto to kończy oktawę Bożego Narodzenia.
OJCZE NASZ – Tekst polski
Ojcze nasz, któryś jest w niebie
święć się imię Twoje;
przyjdź królestwo Twoje;
bądź wola Twoja jako w niebie tak i na ziemi;
chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj;
i odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy;
naszym winowajcom;
i nie wódź nas na pokuszenie;
ale nas zbaw ode Złego.
[Albowiem Twoje jest Królestwo i moc, i chwała na wieki wieków.]
Amen.
OKTAWA BOŻEGONARODZENIA
1. Święto Świętej Rodziny ( Jezusa, Maryi i Józefa) 25 grudnia
2. Święto Świętego Szczepana 26 grudnia
3. Święto Świętego Jana Apostoła 27 grudnia
4. Świętych Młodzianków – 28 grudnia
5. Świętego Tomasza Becketa – 29 grudnia
6. Świętego Sylwestra, papieża ( 314 – 335) – 31 grudnia
7. uroczystość Najświętszej Bożej Rodzicielki Maryi – 01 stycznia
8. Trzech Króli – Objawienie Pańskie (Epifania) – 6 stycznia
Palma – choć wszystkie palmy wielkanocne wywodzą się od gałązek palmowych, którymi tłum pozdrawiał wjeżdżającego do Jerozolimy Jezusa, w zależności od regionu mogą bardzo się różnić wyglądem i techniką wykonania.
Najpopularniejsze – szczególnie w miastach jest tzw. palemka wileńska – kolorowy stroik na patyku upleciony z warstw farbowanych suszonych kwiatów i traw.
Przez wieki w roli palmy występowały jednak żywe gałązki – zwłaszcza bazie.”Wierzbina usiana białymi kotkami – to polska palma, wdzięczna i pokorna” –pisze Zofia Kossak w „Roku polskim”. Ludowe wierzenie głosiło, że kotki z bazi zwane jagniątkami, mogą zapewnić nie tylko zdrowie. „Obrywał je gmin pobożny i połykał, w tym będąc przekonaniu, że kto w Niedzielę Kwietną bagniątka palmowego nie połknie, to już zbawienia nie otrzyma” – pisał w XIX wieku Łukasz Gołebiowski, autor dzieła „Lud polski – jego zwyczaje i zabobony”.
Oprócz wierzbowych stosuje się także witki wiklinowe lub leszczynowe, a nawet gałązki malin i porzeczek. Bazą wyjątkowo dekoracyjnej palmy kurpiowskiej jest z kolei pień jodły lub świerka. W stroik bywa wpleciony bukszpan, barwinek, borowina, wrzos a także wstążki i bibułkowe kwiaty (przygotowywane przez gospodynie od początku Wielkiego Postu.
Szczególnie okazałe palmy można podziwiać podczas corocznych konkursów w małopolskiej Lipnicy Murowanej. Osiągają długość do kilkunastu metrów; w 2008 r. padł rekord – 33,39 m.
Podobne konkursy odbywają się na Kurpiach – w Lipnikach i Łysych.
Popiół ze spalonych palm wykorzystywany jest do posypywania głów wiernych podczas Środy Popielcowej następnego roku.
POCZĄTEK ROKU KOŚCIELNEGO przypada na pierwszą niedzielę adwentu.
Uroczystość ku czci św. Andrzeja – 30 listopada – zaczyna się od słów króla Dawida błagającego o przebaczenie: Panie, do Ciebie wznoszę duszę moją; Psalm 25
OPŁATEK – łac. Oblatum – dar ofiarny – bardzo cienki biały płatek chlebowy wypiekany z białej mąki i wody, którym chrześcijanie dzielą się podczas wieczerzy wigilijnej.
Opłatek wigilijny jest symbolem pojednania i przebaczenia, znakiem przyjaźni i miłości. Dzielenie się nim na początku wieczerzy wigilijnej wyraża chęć bycia razem, bo przecież ludzie skłóceni nie zasiadają do wspólnego stołu. Ma też symbolikę w wymiarze nie tylko duchowym: sama materia opłatka – chleba, podkreśla również doczesny charakter życzeń. W podtekście tego życzenia jest nawiązanie do modlitwy Pańskiej „Ojcze Nasz” : oby nam go nie zabrakło (chleba naszego powszedniego…). Symbolika chleb nakazuje nam przypomina, że należy być jak chleb dobrym i jak chleb podzielnym.
PATER NOSTER – tekst łaciński Modlitwy Pańskiej
Pater noster qui es in caelis,
sanctificetur nomen tuum;
adveniat regnum tuum;
fiat voluntas tua sicut in caelo et in terra;
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie;
et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris;
Et ne nos inducas in tentationem;
sed libera nos a malo.
[Quoniam tibi est regnum et potestas et gloria in saecula saeculorum.]
Amen.
PISANKI – na ziemiach polskich zwyczaj malowania jaj znany był od X wieku – pierwsze pisanki odkryto podczas wykopalisk archeologicznych w pozostałościach grodu słowiańskiego na opolskiej wyspie Ostrówek.
„Farbują jaja w brezylii czerwonej silnej, w odwarze z łupin cebuli, z kory dzikiej jabłoni, listków kwiatu malwy, kory olszowej, z robaczków czerwcem zwanych, w szafranie, krokuszu itd. – pisał Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej”. Takie jednobarwne jajka zwane są kraszankami. Istnieje jednak wiele bardziej złożonych technik – są jaja „pisane” („rysują jajko rozpuszczonym woskiem aby farba miejsc powoskowanych nie pokryła”), oklejanki i nalepianki, rysowanki i drapanki.
Dawniej zdobieniem jaj zajmowały się wyłącznie kobiety. Jeżeli do izby, gdzie się w tym celu zbierały, wszedł mężczyzna, konieczne było odczynienie uroku. Kobiety spluwały za siebie lub posypywały jajka solą: „sól tobie w oczach, kamień w zębach! Jak ziemia woskowi nie szkodzi, tak twoje oczy niech nie szkodzą pisankom”. Gotowe pisanki stawały się prezentem dla najbliższych,miały także znaczenie w zalotach. Józef Smosarski w „Obliczach świąt” cytuje relację z końca XIX w.: „Dorastający chłopak poczuwszy wolę bożą do którejś z dziewcząt, czeka uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego, wtedy wyraża jej swe uczucia miłosne przez doręczenie pisanki. Jeżeli dziewczyna przyjmie pisankę i da swoją, to każe się tym domyślać, że będzie wzajemną.
RORATY – Są to msze ku czci Marii Panny, na pamiątkę tego, że przyjęła nowinę od archanioła Gabriela, zwiastującego, iż zostanie Matką Syna Bożego, odprawiane o świcie w porze adwentu. Podczas liturgii wierni trzymają w ręku zapalone świece – symbol oczekiwania na Narodziny Syna Bożego.
ŚWIĘTEGO SZCZEPANA – 26 grudnia
Pierwszy męczennik, który zginął ukamienowany.
ŚWIĘCONKA – W Wielką Sobotę w kościołach tradycyjnie odbywa się święcenie pokarmów na wielkanocne śniadanie. Początki tego obrzędu sięgają VIII w., ale do Polski przywędrował w XIV w stuleciu. Najpierw święcono tylko baranka z chleba, potem w koszu pojawiły się: ser, masło, ryby, olej, mięsiwo, ciasto i– stosunkowo późno jajka. Dawny zwyczaj na wsiach nakazywał, by po powrocie z kościoła obejść ze święconym dom trzy razy, zgodnie z ruchem wskazówek zegara – by wygnać z gospodarstwa złe moce.
Dziś w wiklinowym lub słomianym koszyczku, wyłożonym białą serwetką musi się znaleźć siedem tradycyjnych pokarmów: chleb, jajko, sól, wędlina, ser, chrzan i ciasto. Wystarczą symboliczne ilości; nie może zabraknąć baranka i dekoracji z barwinka czy borówek. Tymczasem jeszcze w międzywojennym dwudziestoleciu, zwłaszcza na wsi, do kościoła w wielkich koszach przywożono do poświęcenia wszystkie potrawy mające się znaleźć na stole podczas niedzielnego śniadania.
Do dworów szlacheckich, często przybywał pleban osobiście, aby święcić potrawy na miejscu.
Na Pomorzu tradycja święconego nie była znana aż do 1920 r. – stół ze śniadaniem wielkanocnym kropił wodą święconą najstarszy mężczyzna w rodzinie.
TRZECH KRÓLI – ŚWIĘTO OBJAWIENIA PAŃSKIEGO – 6 stycznia
Obok Wielkanocy jest to najstarsze święto chrześcijańskie. Od II w. 6 stycznia obchodzono jako pamiątkę Chrztu Pańskiego. Od IV w. w Tracji i w Egipcie dzień ten obchodzono jako Teofanię lub Epifanię tj świętowanie wydarzeń z życia Chrystusa, jak narodzenie, chrzest w Jordanie, pokłon Mędrców, cud w Kanie. W V w. Epifania stała się świętem ogólno kościelnym. Jednocześnie bardzo wzrosła popularność Bożego Narodzenia. Epifanię zaczęto obchodzić w Kościele Wschodnim 6 stycznia na pamiątkę chrztu Jezusa w Jordanie. Epifania oznacza objawienie Zbawiciela Świata.
Epifania 6 stycznia w Polsce jest obchodzona jako święto Trzech Króli. Wielką wymowę mają złożone przez trzech Mędrców dary: złoto, kadzidło i mirra.
„…W Trójcy Jedynemu potrójne ofiary.
Bierz mirrę, żeś człowiek, złoto, żeś król wieczny,
Kadzidłem wyznawa Boga zmysł serdeczny”
(S.Grabowiecki – Z królów chaldejskich trzej wieszcze niosą dary, Kolędy polskie)
Na pamiątkę tych darów od końca średniowiecza w dniu 6 stycznia święcono w kościołach złotą i srebrną biżuterię – jako złoto, żywicę jako kadzidło oraz mirrę. Mirra to cenny balsam z czerwonych jagód sprowadzanych z Arabii. Balsamem namaszczano zmarłych. Mirra dodawana do wina wzmacniała właściwości odurzające, dlatego wino z mirrą podawano skazańcom.
Polska mirra to ziarenka jałowca.
Na pamiątkę chrztu w Jordanie święcono także wodę oraz kredę.
Po powrocie z kościoła święconą kredą wypisywano na drzwiach:
C+M+B oraz cyfrę roku co oznacza:
C = cogito – dowiaduję się, poznaję (tak jak dowiedzieli się o Zbawicielu, poznali Go i złożyli Mu hołd Trzej Królowie)
M = matrimonium – małżeństwo; gody w Kanie Galilejskiej – pierwszy cud Jezusa
B = baptismus – chrzest Jezusa w Jordanie z rąk Jana Chrzciciela
Święty Augustyn podaje taką interpretację: Christus Multorum Benedictat – Chrystus Dobroczyńcą wielu.
Najpiękniejszą i chyba najsłuszniejszą interpretacją owych liter jest odczytanie ich jako błogosławieństw na Nowy Rok udzielone przez Kościół:
Christus Mansioni Benedictat – Niech Chrystus błogosławi temu domowi
Zapis: K+M+B oznacza imiona Trech Mędrców: Kacper, Melchior, Baltazar
USTALENIE DATY ŚWIĄT WIELKIEJ NOCY – Boże Narodzenie zawsze obchodzimy 25 grudnia, natomiast Wielkanoc jest świętem ruchomym. Obchodzimy ją po pierwszej wiosennej pełni książyca. Dlaczego tak jest?
W 325 r. (podczas Soboru Nicejskiego) ustalono, że Wielkanoc będzie się obchodzić w pierwszą niedzielę wiosennej pełni księżyca. Zasada ta jest w istocie przełożeniem na kalendarz juliański konkretnej daty dnia 15 Nisan z religijnego kalendarza hebrajskiego, który jest kalendarzem lunarno-solarnym. Data 15 Nisan wyznacza w kalendarzu hebrajskim święto Paschy, wokół którego działy się wydarzenia zbawcze, a więc związane z Jezusem. Wielkanoc jest więc świętem ruchomym: może wypaść najwcześniej 22 marca, najpóźniej zaś 25 kwietnia.
Z datą Wielkanocy powiązane są terminy większości ruchomych świąt ogólno chrześcijańskich ikatolickich: Środa Popielcowa, Wielki Post, Triduum Paschalne, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świętego, Boże Ciało i inne. Niektóre środowiska chrześcijańskie postulują ustanowienie daty Wielkanocy jako święta stałego.
Zgodnie z ustaleniami Soboru Nicejskiego, Wielkanoc przypada w pierwszą niedzielę po paschalnej pełni księżyca. Wyjaśnijmy tu termin paschalnej pełni księżyca. W związku z tym że Wielkanoc to święto religijne, pamiątka Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, trzeba odwołać się do ustaleń wspomnianego Soboru i ich relacji do zjawisk astronomicznych. Na soborze wprowadzono bowiem pojęcie kościelnej pełni Księżyca, wyznaczone przez ówczesnych astronomów. Astronomiczna pełnia księżyca to moment, kiedy Księżyc znajduje się po przeciwnej stronie Ziemi co Słońce. Notabene, daty kościelnej pełni księżyca zostały stabelaryzowane i do dziś są podstawą do obliczania daty Wielkanocy.
Paschalna pełnia Księżyca to pierwsza pełnia Księżyca następująca po 20 marca danego roku. Stąd na podstawie znajomości daty paschalnej pełni Księżyca wyznaczamy datę Wielkanocy z podanej już definicji. Począwszy zatem od Soboru nicejskiego Wielkanoc nie jest wyznaczona przy użyciu daty równonocy wiosennej i niema z nią bezpośredniego związku, wbrew obiegowej opinii, że Wielkanoc wypada w pierwszą niedzielę po wiosennej astronomicznej pełni Księżyca.
Z Pisma Świętego wiemy, że Zmartwychwstanie Chrystusa odkryto w niedzielę – każda niedziela stała się więc świętem chrześcijan.
Aby corocznie wspominać ukrzyżowanie Zbawiciela w piątek, a Zmartwychwstanie w niedzielę, ustalono dzień Wielkanocny właśnie w niedzielę.
WIELKI TYDZIEŃ – obchodzony od IV wieku – to czas rozpamiętywania ostatnich dni Jezusa. Trwa od Niedzieli Palmowej do Wielkanocnej.
Poniedziałek, wtorek i środa są tradycyjnie poświęcone porządkom i przyozdabianiu domu. To także czas rytualnych oblucji w rzece czy jeziorze lub po prostu obowiązkowej kąpieli.
Na Opolszczyźnie Wielka Środa (w innych regionach Wielka Sobota) była dniem „pogrzeby żuru” – tłuczono wówczas gliniane garnki z pozostałościami uprzykrzonej postnej potrawy, a jej resztki palono.
Kolejne dni Wielkiego Tygodnia to TRIDUUM PASCHALNE. Święte trzy dni to rzeczywistości cztery – czas liczony jest według kalendarza żydowskiego, od Wielkiego Czwartku wieczorem do niedzielnych nieszporów.
WIELKI CZWARTEK – Kościół pogrąża się w ciszy, milkną dzwony, organy i wszelkie instrumenty – aż do Wielkiej Niedzieli.
Wielki Czwartek jest pamiątką Ostatniej Wieczerzy Jezusa z uczniami, kiedy to chleb i wino przeminie w swoje Ciało i Krew, ustanawiając sakrament Eucharystii.
Rankiem w świątyniach odprawiana jest Msza św.Krzyżma, podczas której celebrans umywa nogi dwunastu mężczyznom, co przypomina gest Chrystusa wobec apostołów – przykład pokory.
WIELKI PIĄTEK – Dzień upamiętniający śmierć Jezusa. Główną ceremonię stanowi liturgia Męki Pańskiej z adoracją krzyża, ostatni raz w roku odprawiana jest Droga Krzyżowa.
W wielki Piątek (czasem dzień lub dwa dni wcześniej) odgrywano dawniej „wieszanie Judasza”. Nad kukłą przedstawiającą zdrajcę odbywał się sąd, następnie była ona okładana kijami i – zależnie od regionu – podpalana i topiona, wleczona przez wieś, strącana z wieży kościoła lub wieszana na drzewie, słupie czy kominie.
Pierwowzorem był najprawdopodobniej pogański obrzęd topienia Marzanny. Tradycja „Judasza” do dziś kultywowana jest w Prudniku.
WIELKA SOBOTA – Jest dniem żałoby i ciszy. Nie odprawia się żadnego nabożeństwa, wierni przybywają jednak do kościoła aby święcić pokarmy i odwiedzić symboliczny Grób Pański.
Liturgia wielkiej Soboty jest jeszcze wyczekiwaniem na to wydarzenie, jakby wstrzymaniem oddechu. W ciszy, w świątyniach trwa całodzienna adoracja Chrystusa w symbolicznym grobie.
Tradycyjnie też już od rana odbywa się święcenie pokarmów.
Święcenie chleba na pamiątkę tego chleba, którym Jezus karmił lud na pustyni,
mięsa (bo jesteśmy mięsni) przypominającego o baranku paschalnym spożywanym
podczas Ostatniej Wieczerzy oraz jajek – symbolu życia.
Po zmroku rozpoczyna się niezwykła liturgia światła, które jest symbolem zmartwychwstałego Jezusa.
Odbywa się też święcenie ognia. Na koniec wielkopostnej Liturgii rozbrzmiewa radosne Alleluja!
To już początek świętowania zmartwychwstałego Jezusa.
Dalszą jego częścią jest procesja i Msza Rezurekcyjna w Wielką Niedzielę o świcie,
która w naszym kościele odprawiana tuż po Liturgii Wielkiej Soboty.
WIELKA NIEDZIELA – Wesoły nam dziś dzień nastał!
Chrystus Zmartwychwstał – Alleluja!
Noc Zmartwychwstania Pańskiego – jedyna taka noc w historii świata.
Jezus wziął na siebie zło tego świata, nie umarł powalony przez nie,
ale przeszedł do życia, pokazując drogę innym.
Pokazał, jak – idąc za nim – przejść z mroku do światłości życia.
Dlatego ta noc Zmartwychwstania jest centralnym punktem chrześcijaństwa.
Święto Zmartwychwstania Pańskiego, dawniej nazywane Paschą, największe, najstarsze i najważniejsze święto chrześcijan.
Zaczyna się mszą Rezurekcyjną (łac.resurrectio – zmartwychwstanie), zapowiadaną głośnym biciem dzwonów i kanonadą. Niegdyś radosną nowinę ogłaszały strzały armatnie
WIGILIA BOŻEGO NARODZENIA – 24 grudnia
Słowo wigilia pochodzi z języka łacińskiego oznacza „czuwanie”. Tradycja czuwania przed ważnymi świętami wywodzi się ze Starego Testamentu. W izraelskich domach w wigilię sabatu i innych świąt szykowano jedzenie i czyniono wszelkie przygotowania tak, aby dzień świąt był wolnym od pracy. Jest to także czas wewnętrznego przygotowania duchowego.
WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH – Festum omnium sanctorum – jest chrześcijańską uroczystością ku czci wszystkich znanych i nieznanych świętych i męczenników, którzy są w niebie z Bogiem i codziennie orędują za nami.
Od 610 do 731 roku święto to obchodzono w maju. W 731 r. papież Grzegorz III przeniósł to święto na dzień 1 listopada. Dzień Wszystkich Świętych jest często mylony z następnym (2 listopada) tzw. Dzień Zaduszny (dniem zmarłych) i dlatego w tym dniu przyjęło się wspominanie zmarłych i chodzenie na groby.
ZADUSZKI – Obchody Dnia Zadusznego zapoczątkował w chrześcijaństwie w roku 998 św. Odilon jako przeciwwagę dla pogańskich obrządków czczących zmarłych. Na dzień modłów za dusze zmarłych — stąd nazwa „Zaduszki” — wyznaczył pierwszy dzień po Wszystkich Świętych. W XIII wieku ta tradycja rozpowszechniła się w całym kościele katolickim.
W tym dniu oraz przez cały listopad w Kościele Św. Piotra i Pawła w Szczecinie odprawiane są msze w intencji poleconej przez wiernych – za dusze ich bliskich zmarłych, za zmarłych z parafii oraz za zmarłych za których nikt się nie modli.